Keuzekatern Geld

Inhoud

Dit keuzekatern verdedigt de stelling dat de economie niet alleen om geld draait. Geld is niets anders dan schuld en schuld is per definitie een relatie, tussen personen of tussen een bank en een persoon. Schuld is niet per definitie slecht. Schuld en risico zijn een signaal dat mensen iets met elkaar durven aan te gaan en dat is een goed teken. Stel dat we in elke schuld een relatie zouden zien. Relaties maken het menselijke bestaan rijker. Geld is daarom misschien wel de meest belangrijke sociale innovatie in onze economische ontwikkeling geweest.

De drie functies van geld staan centraal in dit katern. Voor elke functie één hoofdstuk. Het is ook mogelijk om één of twee hoofdstukken uit te kiezen en deze alleen te behandelen.

Het eerste hoofdstuk zoekt naar de bronnen van ons geld. Wat is geld eigenlijk? Waar komt het vandaan? Hoe kan schuld ontstaan als een relatie tussen mensen? De oorsprong van geld kan gevonden worden in het opstellen van schuldbekentenissen. Na verloop van tijd kregen die gekerfde schuldbekentenissen op stukken hout, kleitabletten, papier of metaal binnen de gemeenschap de functie van algemeen geaccepteerd ruilmiddel. Het werd namelijk mogelijk om de schuldbekentenis over te dragen aan een ander. Geld is dus een schuldbekentenis die iedereen vertrouwt en een instrument dat economische activiteit mogelijk maakt.

Het tweede hoofdstuk gaat in op begrensde rationaliteit van de mens. Hierdoor is het moeilijk om bij directe ruil alle ruilverhoudingen te onthouden. Het aantal ruilvoeten vermindert drastisch door het gebruik van geld. Geld biedt dan ook een oplossing voor de beperkte capaciteit van de mens om ruilvoeten te onthouden. Tegelijkertijd kunnen hierdoor ook nadelen ontstaan, namelijk geldillusie als gevolg van die beperkte capaciteit om de reële ruilvoeten te berekenen uit prijzen. Tot slot kan ook het probleem van rijkdom-illusie optreden, het verwarren van geld met welvaart als gevolg van de beschikbaarheidsbias.

Het laatste hoofdstuk van het katern gaat over geld als oppotmiddel. Banken zorgen voor liquiditeitstransformatie. Spaarders kunnen geld direct opvragen terwijl leners niet bang hoeven te zijn dat ze het geld meteen moeten leveren. Banken hebben daardoor te maken met een liquiditeitsrisico en een kredietrisico. Hier wordt in de tweede druk nog een paragraaf over het daadwerkelijk scheppen van geld aan toegevoegd. Het hoofdstuk eindigt met de instrumenten om verlies van het vertrouwen van het publiek in het bankwezen te voorkomen.

Materiaal bij het keuzekatern Geld

Bij dit katern is ook een aantal kant-en-klare werkvormen beschikbaar. Deze staan beschreven in de docentenhandleiding en zijn gratis via de website te downloaden. Daag leerlingen uit voor een potje ‘Wie ben ik’ of een ‘Kahoot’ over de stof van een hoofdstuk. Daarnaast zijn er twee ‘kaartjes’- opdrachten, waarbij leerlingen actief aan de slag gaan met de concrete voorbeelden uit het boek. Hierbij geldt gemak dient de docent. Het enige wat u als docent nog moet doen, is printen en de opdracht uitdelen aan de leerlingen. 

Kader 1: Stichting Innovatie Economie-Onderwijs (SIEO)

Met de Stichting Innovatie Economie-Onderwijs (SIEO) willen prof. dr. Bovenberg en zijn team ervoor zorgen dat het vak economie zich niet langer alleen richt op de financiële kanten van de economie. Het gaat hen om Betekenisvol, Breed en Behapbaar economieonderwijs.

De missie van SIEO ligt besloten in haar naam: innovatie van het economie-onderwijs. Het doel is om nieuwe economische wettenschappelijke inzichten in het vak economie te verwerken. Economie gaat namelijk niet alleen over geld, economie gaat ook over relaties.

Samenwerken kan pas als er een goede balans is tussen belangen. Economie helpt bij het begrijpen van simultaan voordeel (win-win), bij het analyseren waarom belangen soms uit balans zijn (win-lose) en bij het zoeken naar een betere balans tussen belangen. Dit helpt leerlingen in hun eigen leven, bijvoorbeeld als ze studeren, werken of ondernemen, als ze relaties en andere samenwerkingsverbanden vormen en als ze participeren in het democratisch proces.

Naast de drie ontwikkelde keuzekaternen biedt SIEO op dit moment een scholenprogramma aan voor docenten en lerarenopleiders en wordt er gewerkt aan de ontwikkeling van een aantal macrokaternen voor vwo bovenbouw, die gebaseerd zijn op de gewijzigde syllabus vwo 2023. Op onze website houden wij u op de hoogte van de ontwikkelingen.